Zielona Góra 100 lat temu, czyli Grünberg na starej pocztówce [GALERIA]

Stare miasto w Zielonej Górze.

ul. Jedności, przed wojną Berlinerstrasse.

Coraz taniej na kolejach

(autorzy- db, łuk)

Rok 1901. Podróż koleją żelazną w Prusach powinna potanieć. Za kilometr w czwartej klasie płaci się 2 fenigi, w trzeciej - 3 fenigi, w drugiej 6  a w pierwszej 8 fenigów.

Już w marcu 1891 roku powstał projekt, aby znieść czwartą klasę a ceny biletów ustanowić odpowiednio na 2, 4 i 6 fenigów. Obecnie jest nadzieja, że kolejny projekt komisji znajdzie uznanie landtagu. Za trzecią klasę płaciłoby się wtedy 2 fenigi, za drugą - 4 , a za pierwszą 8 fenigów. Robotnicy, żołnierze i dzieci szkolne za podróż w 3 klasie płacą oczywiście tylko 1 feniga za kilometr. Natomiast wszystkie taryfy specjalne jak np. bilety powrotne, abonamenty etc. zostaną zniesione. Podobnie jak - na razie tylko próbnie na niektórych liniach - dopłaty na pociągi pospieszne. Potanieją także taryfy bagażowe, a odprawa bagażowa będzie uproszczona.

Zielonogórzanie nie mają nic przeciwko tańszym biletom. Mają gdzie jeździć. Wiosną 1903 r. otwarto połączenie kolejowe Zielona Góra - Nowogród - Krzystkowice. Rok później linię przedłużono o kilkanaście kilometrów do Bieniowa i Żar.

Nieco okrężną drogą, ale zielonogorzanie mogli już przez Żary trasą dolnośląsko-marchijską bezpośrednio docierać do Berlina i i Wrocławia.

W tym samym czasie rozpoczęto budowę linii kolejowej z Nowej Soli do Wolsztyna przez Konotop. Był to pierwszy krok do połączenia z Poznaniem.

Plac Pocztowy w Zielonej Górze.

Organy Schlaga w świętej Jadwidze

(autor - wjg)

Stare, zdezelowane organy w zielonogórskim kościele pw. Świętej Jadwigi Śląskiej zagrały ostatni raz 11 sierpnia 1912 roku. W ciągu miesiąca chór organowy i cały instrument zostały rozebrane.

Tak się złożyło, że dopiero po obchodach 500-lecia kościoła pw. św. Jadwigi 16 października1894 roku przystąpiono do remontu i renowacji kościoła. Prace trwały do 1902 roku, przy czym o nowych organach można było pomyśleć w następnym dziesięcioleciu. Instrumentu pochodzącego z 1817 r. nie dało się już uratować.

Od połowy września 1912 roku,  po powiększeniu empory, rozpoczęto montaż nowych organów. Zamówiono je w najsłynniejszej śląskiej firmie organowej, szczycącej się tytułem Dostawcy Dworu Jego Książęcej Wysokości Księcia Albrechta Pruskiego oraz Nadwornego Budowniczego Organów Jego Cesarskiej Mości i Królewskiej Mości - "Schlag und Sohne" ze Świdnicy pod Wrocławiem. Warto odnotować, że wcześniej firma postawiła organy w kościele ewangelickim pw. Matki Boskiej Częstochowskiej (1906).  Zamówiono także nową szafę organową. Wykonał ją podobnie jak balustradę chóru artysta z Nysy Franz Simon.

Instrument w stylu późno romantycznym, oznaczony opusem  nr 957, miał trakturę pneumatyczną, z 30 głosami rozdzielonymi na dwie klawiatury ręczne i jedną pedałową, odebrany został 19 października 1912 roku przez komisję w składzie ks. Sappelt, organista Gorille, dyrygent H. Suckel, w obecności Reinholda Schlaga. Organy poświęcono 20 października.  Podczas uroczystości zabrzmiały historyczne "Te Deum" i "Kaisermesse" słynnego wrocławskiego kompozytora M. Brosiga. Była to uroczystość potrójna, bowiem obchodzono wtedy jeszcze święto patronki Śląska i jubileusz arcypasterza diecezji wrocławskiej  księdza kardynała Koppa.

Kolejka Szprotawska

(autor - Wolfgang J. Brylla)

Pierwszy pociąg Kolejki Zielonogórsko-Szprotawskiej wyruszył z dworca górnego (dziś ul. Ogrodowa) 1 października 1911 roku. Przy marszach orkiestry ogłoszono finał największej w historii miasta całkowicie prywatnej inwestycji kolejowej.

Miejscowi przemysłowcy i bankierzy z zazdrością spoglądali na sukcesy kolei państwowej. Po otwarciu w 1904 roku linii kolejowej do Żar przez Bieniów Zielona Góra stała się się węzłem kolejowym na północy Dolnego Śląska. Z miasta można było podróżować na północ, wschód i zachód. Nie zagospodarowany trakt wiódł jedynie na południe. Czego nie przejęła publiczna kolej, zrobili miejscowi prywatni inwestorzy. Półtora roku przed uruchomieniem linii nawiązali kontakty z Berlińczykami i założyli Spółkę Akcyjną.  Decydujące udziały w spółce miała berlińska firma Lenz &Co. Powstała kolej prywatna, miała licząc od dworca Zielona Góra-Górne Miasto 47,4 km długości i kończyła się w Szprotawie. Pociąg zatrzymywał się w Jędrzychowie, Ochli, Jarogniewicach, Radwanowie, Wichowie, Chotkowie, Siecieborzycach, Stypułowie, a kończył kursy  w Szprotawie na dworcu głównym. Przy średniej prędkości podróżnej nieco ponad 20 km na godzinę podróż z Zielonej Góry do Szprotawy trwała dwie i pół godziny. Dziennie odprawiano po trzy kursy w każdą stronę, przy czym nie wszystkie kończyły się w Szprotawie.

Tabor kolejki, wciąż wzbogacany o nowoczesne wagony z powodzeniem  konkurował z innymi firmami przewozowymi. Spółka miała do dyspozycji  4 wagony osobowe II i III klasy, 2 wagony pocztowe, 14 kryte wagony towarowe i 26 otwartych. Cztery lokomotywy typu  T-3 dostarczył główny udziałowiec Lenz&Co. 

Chlubą spółki był jednak dworzec Górne Miasto. Budynek stanął na terenie małej, nowoczesnej, kompletnie wyposażonej stacji. Perony dla podróżnych otaczała parowozownia, rampy załadowcze i bocznice. Znajdował się tam też (zachowany do dziś) niewielki kran do uzupełniania wody w tendrach parowozów.

Właściciele kolejki upatrywali zysk przede wszystkim w obsłudze ruchu towarowego. Swoich klientów szukali wśród rolników i przetwórców, ułatwiając im transport płodów do miasta. Kolejka do Szprotawy była również pionierskim przedsięwzięciem turystycznym. Była wygodnym dla mieszczuchów środkiem transportu na wypady za miasto na grzyby i jagody. Wśród zielonogórzan zyskała opinię "kolejki jagodowej".

ul. Żeromskiego.

Dworzec kolejowy w Zielonej Górze w 1914 r.

ul. Reja.

Kąpielisko dla wszystkich

(autor - łuk)

Czegoś takiego kąpielisko z 60-letnią tradycją nie przeżyło. Latem 1904 roku Rada Miejska zniosła zakaz wspólnych kąpieli na basenie miejskim przy ul. Źródlanej dla kobiet i mężczyzn.

Do tej pory kobiety miały wstęp na basen tylko dwa razy w tygodniu. Płeć męska w pozostałe. Narzekania na tę jawną niesprawiedliwość (padać zaczęło nawet słowo "dyskryminacja") były ignorowane. Koedukacja na basenie wywołała sporą sensację i nie oglądaną dotychczas frekwencję.  Szukający wrażeń pojedynczy purytanie srogo się zawiedli - doniosła miejscowa prasa.

Na pocztówce sterowiec Zeppelin nad Zieloną Górą. Chociaż lot odbył się naprawdę, zdjęcie jest "robotą" grafika.

Zielonogórski rynek w 1913 r.

Zielonogórski rynek w 1914 r.

Letnia kawiarnia pod Wieżą Bismarcka, która w 1902 r. stanęła w lesie pod Zieloną Górą.

Na pocztówce ul. Kupiecka w 1918 r.