List: Park Piastowski kontra zieleń Edynburga

Przedwojenna Zielona Góra byłam małym zielonym miasteczkiem, a udało się tu wybudować m. in. trzy stadiony, gazownię, elektrownię, wodociągi, oczyszczalnie ścieków. Były też skwery, parki w pełnym zieleni mieście.

Park Piastowski został założony jeszcze przed I wojną światową w latach 1902-1904. Poza częścią parkową Park Piastowski połączony był z leśną częścią, z utwardzonymi alejkami biegnącymi od amfiteatru aż do ul. Botanicznej. Zaiste zagospodarowano olbrzymi obszar. Stworzono wyjątkowe miejsce z bujną zielenią i niezliczonymi zakamarkami. Co z niego zostało?

Aby odpowiedzieć na to pytanie, skupię się na Parku Piastowskim, w sąsiedztwie którego się wychowałem i który uwielbiałem. Poruszę cztery zasadnicze kwestie: drzewa i zieleń, czystość i estetyka, zawłaszczanie przestrzeni publicznej i los parków w Zielonej Górze. Jako punkt odniesienia przyjąłem park miejski w Edunburgu, który oglądałem na własne oczy w ubiegłym roku.

Nasze parki są stare i także stary jest rosnący w nich drzewostan. Przez wiele lat dbałość o Park polegała wyłącznie na zgrabieniu liści na wiosnę, a i to robi się nieudolnie. Żadnych prac pielęgnacyjnych wśród drzewostanu nie przypominam sobie. Przez ten czas drzewa wyrosły nadmiernie zamieniając park w las. W kompletnie zacienionym parku wyginęły zupełnie krzewy i, poza kilkoma miejscami, nie rośnie trawa. Dawno temu każda parkowa ławka, była otoczona żywopłotem z grabu, a dziś nie ma po nim najmniejszego śladu z jednym wyjątkiem (na zdjęciu).

Proszę sobie wyobrazić, że widniejące na fotografii pnie to pozostałość po zwartym zielonym żywopłocie, biegnącym wzdłuż alejki i schodzącym w dół obok schodów koło pomnika w centralnej części parku. Zniknęły także krzewy śnieguliczki bujnie porastające podszycie parku, pozostały tylko jakieś mizerne niedobitki. Brak jest zupełnie kwiatów, które w cieniu dużej liczby nadmiernie rozrosłych drzew nie chcą rosnąć. Kilkadziesiąt rozrzuconych po resztkach trawnika krokusów i trochę tulipanów wygląda raczej żałośnie, a nie ozdobnie. Ale o tym za chwilę.

W naszym parku można głównie podziwiać pnie drzew, bo, poza polanką z pięknymi bukami, cała przestrzeń jest gęsto porośnięta drzewami. To efekt braku jakiejkolwiek pielęgnacji. A parki mogą przecież wyglądać inaczej. Przykład? Edynburg w Szkocji. Park to miejsce krajobrazowe, gdzie oprócz oazy spokoju, zieleni można także podziwiać piękno krajobrazu, widok drzew w całej okazałości z ich pięknie ukształtowanymi koronami.

Proszę zwrócić uwagę na przestrzeń, na alejki, na drzewa w całej swojej okazałości. To wszystko razem stanowi niesamowity klimat w centrum dużego miasta.

Dobre wrażenia czekają nas już przy wejściu do parku. Wchodząc z ruchliwej ulicy do Ogrodów Książęcych, bo taka jest pełna nazwa parku w Edynburgu, wita nas kwiatowy zegar.

A w Zielonej Górze na powitanie mamy wielki śmietnik ozdobiony grafitti, który zupełnie zdominował dumną tablicę z napisem Park Piastowski. Taka mała po lewej stronie zdjęcia, jakby ktoś nie zauważył. Piękne powitanie. Nawet grafitti jest beznadziejne. I to nie jest kwestia pieniędzy, których brak zawsze podaje się jako przyczynę wszelkiego zła. To jest kwestia elementarnego poczucia estetyki. Jeżeli sami nie posiadamy poczucia estetyki, patrzmy jak to robią inni, uczmy się od nich. Jedną szansę już zmarnowaliśmy, drugiej nie możemy.

Park wymaga stałego nadzoru i pielęgnacji, tym w Edynburgu zajmuje się etatowy pracownik, który urzęduje w domku ogrodnika.

Czy dla takiego miasta jak Zielona Góra z budżetem 500 mln zł kilka etatów dla ogrodników to tak dużo. Tytułem rekompensaty za wycięte drzewa do kasy miasta wpłynęło kilka milionów złotych. To w sam raz na armię ogrodników na kilkanaście lat z nawiązką.

Czy możemy mieć taki park, jak w Edynburgu? Sądzę, że tak. Ale nie dziś i nie jutro. Jednak jeżeli zaczniemy dziś, parkiem będą cieszyć się dopiero następne pokolenia. Taki park wymaga jednak ciągłej pracy, nie dorywczych akcji grabienia liści. Nawet banalne zgrabienie i uprzątnięcie uschniętych liści trwa w nieskończoność - nie udało się tego przeprowadzić w ciągu tygodnia, liście dalej leżą i rozwiewa je wiatr.

Dowolny park, aby wyglądał ładnie i cieszył oko, musi być czysty. Z jednej strony o czystość muszą dbać odpowiednie służby (ogrodnik), z drugiej musimy dbać my sami. Robiąc zdjęcia Parku Piastowskiego w niedzielny poranek nie spotkałem tam żadnych spacerowiczów, za wyjątkiem tych wyprowadzających psy. Ludzie ci zmienili nasz park dosłownie w psią kloakę, bo jak inaczej nazwać to, co pokazują zdjęcia.

Fotografie są tendencyjne, bo pokazują psie odchody wśród kwiatków. Ale nie sposób przejść dosłownie jednego metra, aby nie natknąć się na psią kupę. Są ich setki, jak nie tysiące. Kto wątpi, zapraszam na spacer po parku. A w Edynburgu...

W Edynburgu nie trzeba obawiać się wdepnięcia w psie gówno. Od razu pojawia się pytanie: za co Straż Miejska bierze pensje wypłacane z naszych podatków? Gdyby łaskawie któryś ze strażników chciał się tam pofatygować, w co szczerze wątpię, spieszę donieść, że trzeba wstać wcześnie rano - wyprowadzaczy psów jest wtedy pełno. W ciągu dnia są w pracy. Przy takiej liczbie psów sprzątanie odchodów też nie rozwiąże problemów. Ilość moczu oddawanego przez psy wytruje każdą zieleń.

Problem stwarzany przez psy i ich właścicieli najlepiej pokazuje obrazek ze skweru na rogu ulic Ogrodowa i Jaskółcza. Mieści się tam mały placyk zabaw dla dzieci. W beznadziejnej desperacji urzędnicy miejscy wpadli na genialny pomysł, ogradzając plac zabaw płotem, tak aby psy nie załatwiały tam swoich potrzeb. Zbudowano klatkę dla dzieci, gdzie siedzą jak zwierzęta w ZOO, gdy tymczasem powinno być na odwrót. To tak, jakby wszystkich wolnych ludzi zamknąć w więzieniach, a przestępców wypuścić na wolność.

To ten pan schowany za tablicą razem ze swoim psem powinien być zamknięty w klatce, a nie dzieci. To, co mamy, to postawione na głowie podejście do problemu i kompletny brak pomysłu, jak skutecznie rozwiązać ten problem.

Kolejny problem to karmnik dla ptaków. To kolejne wynaturzenie. Wokół wala się mnóstwo mokrego chleba, porozrzucane naczynia na wodę. Takie dokarmianie po pierwsze jest szkodliwe dla ptaków, po drugie zaśmieca park. Nie służy ptakom, a jest przejawem fałszywej troski.

Na sam koniec słów kilka o zawłaszczaniu parku jako przestrzeni publicznej. Przez wiele lat pod rządami kolejnych ekip, Park Piastowski był szczelnie obudowywany. Ta akcja nasiliła się szczególnie w ostatnich latach. Piszę tu m. in. o garażach z wyjazdami na alejki parkowe (zdjęcie powyżej)

Mam na myśli trafostację postawioną w obrębie parku...

... albo przepompownię gazu razem ze składem materiałów budowlanych

Nowe inwestycje wpychające się w park to też budowany blok przy ul. Ptasiej i droga, która przecina park. Ktoś kiedyś napisał, że na żużel znalazło się 10 mln zł, na tunel pod parkiem zabrakło 1 mln, ale tunelem prezydent nie wygra kolejnych wyborów. Z drugiej strony parku, w okolicach śmietnika, wciskają się w park domy lokalnych Carringtonów razem z kolejną drogą biegnącą przez park.

Wszystkie te przykłady pokazują jak Park jest osaczany przez miasto, które wyrywa mu kawałek po kawałku. Za kolejnych sto lat Parku już nie będzie. Smutne. Na spacery do lasu będę już chodził przez osiedle omijając park z daleka. Dla pocieszenia popatrzę sobie na jedyne ładne zdjęcie Parku z października 2008 r.

Jak już pisałem wcześniej, park to dzieło niewielkiej lokalnej 20 tys. społeczności. Tyle mieszkańców liczyła Zielona Góra w 1900 r. Chociaż dziś Zielona Góra liczy prawie sześć razy więcej mieszkańców, przez kolejnych sto lat, w tym 67 lat pod panowaniem Polski, nie udało się stworzyć ani jednego nowego parku od podstaw. Nie można bowiem traktować zmiany cmentarza porośniętego drzewami na Park Tysiąclecia jako założenie nowego parku na wydzielonym publicznym terenie. Także Park Sowińskiego i obecny Park Poetów (na zdjęciu) istniały już przed wojną. Jedyną pozytywną rzeczą jest to, że te miejsca istnieją, nie zniknęły z mapy naszego miasta, jak praktycznie miało to miejsce w przypadku Wagmostawu.

To, że nie założyliśmy żadnego nowego parku, dobitnie świadczy o władzach, a w ostatnich dwudziestu latach także o nas samych. Nie jesteśmy zainteresowani zielenią miejską, tym, z czego wywodzi się nazwa Naszego Miasta.