Motorek na Tatrzańskiej, czyli brawurowe dzieje zielonogórskiego narciarstwa [WYBORCZA CLASSIC]

Przypominamy tekst, który ukazał się w zielonogórskiej "Wyborczej" 7 stycznia 2016 r.

Oto brawurowe dzieje zielonogórskiego narciarstwa zjazdowego. Dlaczego właśnie dziś? Dla tradycji! Niemal co roku, kiedy za oknami robiło się chociaż trochę biało, w redakcji padało hasło: - Niech ktoś zadzwoni do dyrektora MOSiR-u i zapyta, kiedy uruchamiają wyciąg!

Ale teraz to już, ani  takie hasło nie pada, ani wyciąg nie rusza. Bo śniegu jest po prostu za mało.

Dawno, dawno temu, i wcale nie w odległej galaktyce, było inaczej. W dwóch skrajnych miejscach Zielonej Góry działały dwa wyciągi. Opowiemy i pokażemy, że cieszyły się wzięciem. A czy historia wyciągów narciarskich w Zielonej Górze jeszcze zyska nowe rozdziały? Też postaramy się odpowiedzieć.

Historia wyciągu w lesie obok Lotnika zaczyna się latach 60. I niestety nie ciągnie się przez pokolenia...

Henryk Tajkiewicz i Zbigniew Brodecki ze Studium Wychowania Fizycznego ówczesnej Wyższej Szkoły Inżynierskiej wpadli na pomysł atrakcji dla uczelnianych narciarzy. Według projektu inżyniera Mieczysława Steligi studenci wykonali wyciąg bezpodporowy, czy tzw. wyrwirączkę. Napędzał ją silnik od motocykla WSK.

- Że górka jest stroma, ten silnik z trudem na drugim biegu wciągał na szczyt dwie osoby jednocześnie. Jeśli chętnych było więcej, musieliśmy redukować na jedynkę i dodawać gazu - wspominał Tajkiewicz w rozmowie z Gazetą Wyborczą.

Kilka drzew poszło wtedy pod topór, bo inaczej wyciągu nie dało się poprowadzić. Zygfryd Łojko, jeden z najsłynniejszych zielonogórskich narciarzy, instruktor i organizator obozów narciarskich, opowiadał nam, że istniały wtedy zakusy bardziej rozbudowaną infrastrukturę dla narciarzy w tamtej okolicy. Ale wtedy trzeba by wykarczować kawał lasu. A na to - blisko 50 lat temu - uczelnia nie dostała zgody.

- Silnik montowaliśmy z reguły na weekendy przez dwie zimy w 1966 i 1967 r. Korzystali z niego przede wszystkim pracownicy i studenci WSI - wspominał Tajkiewicz. - Później przestaliśmy montować, bo prawdziwie śnieżnych zim było coraz mniej. A poza tym to jest trudna, stroma i wąska górka. Inna rzecz, że uczelnia wzbogaciła się akurat wtedy o autobus. I organizowała narciarskie wypady do Szklarskiej Poręby niemal w każdy zimowy weekend.

Jeszcze w latach 70. i na początku 80. o istnieniu wyciągu w lesie k. Lotnika przypominały sterczące z ziemi metalowe elementy konstrukcji.

Na stromym stoku stały dwie miniskocznie narciarskie, a zimą, gdy napadało śniegu, dawało się tam napotykać na zjeżdżających narciarzy. Saneczkarzy oczywiście też nie brakowało. Podejście na szczyt zabierało jednak czas i siły, bo stok faktycznie jest stromy.

Dziś to już nie las, tylko Park Poetów, a po wyciągu i dwóch miniskoczniach nie został nawet śladu. Trasa zarasta.

Ogromnie bylibyśmy wdzięczni, gdyby ktoś z Was, drodzy czytelnicy miał zdjęcia oraz wspomnienia, z czasów, gdy ta górka wyglądała inaczej niż dziś, a wyciąg jeszcze działał. Czekamy na e-maile: listy@zielona.agora.pl

Obok zielonogórskiego amfiteatru, gdzie dziś na zamkniętym osiedlu stoją rezydencje dla bogaczy, przez lata straszyła konstrukcja niedokończonej budowy...

Palmiarnia, a później hala sportowa - oto, co miało się wyłonić. Jednak budowy nigdy nie udało się ukończyć. Aż deweloper Leszek Jarząbek zwietrzył interes i kupił teren, by postawić wspomniane rezydencje.

Do konstrukcji palmiarni, która później miała się stać halą sportową wracamy, by opowiedzieć, że 50-60 lat temu w Zielonej Górze rosła, i to bez wsparcia Unii Europejskiej, baza sportowa.

Włodzimierz Pietruszak, który pod koniec lat 50. został kierownikiem Miejskiego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki, opowiadał Gazecie Wyborczej: - Właśnie wtedy w mieście budowaliśmy stadiony przy ul. Sulechowskiej, rozbudowaliśmy arenę żużlową przy Wrocławskiej, zalew w Ochli, krytą pływalnię przy ul. Wyspiańskiego. A wszystkie obiekty należały wtedy do Miejskiego Ośrodka Sportu, Turystyki i Wypoczynku.

W latach 60. rozważano koncepcję budowy dużej hali sportowej oraz wyciągu narciarskiego na Wzgórzach Piastowskich. I te inwestycje też miały uzupełnić sportowo-rekreacyjną bazę MOSTiW-u.

Hala nigdy przy wzgórzach nie powstała. Wyciąg miał więcej szczęścia.

Projekt wykonania stoku narciarskiego i toru saneczkowego na Wzgórzach Piastowskich pochodzi z 1964 r. Społecznymi wykonawcami byli żołnierze z jednostki w Czerwieńsku. Stok dla narciarzy i tor dla saneczkarzy powstawały jednocześnie. I miały sztuczne oświetlenie, ale pod górę narciarze i saneczkarze na początku wchodzili o własnych siłach, aż ruszył wyciąg.

- Jeśli śniegu było pod dostatkiem, Tatarzańską oblegali amatorzy nart i sanek. Ale zdarzały się zimy chude. Wtedy wyciąg stał i niszczał - opowiadał nam Pietruszak, który kończył swój zawodowy etap życia w 1985 r. Już wtedy wyciąg obsługiwała spółka dwóch b. sportowców Jana Paca i Mariana Filipiuka.

W grudniu 1982 r. Pac i Filipiuk podpisali 10-letnią umowę na wynajęcie górki i wyciągu. Zostali zwolnieni z niektórych opłat, ale pod warunkiem, że zainwestują w nowy wyciąg.

- Zastaliśmy kompletną ruinę. Nie było żadnego budynku, ani oświetlenia, ani wyciągu - relacjonował nam Jan Pac. - Jednak już 8 lutego 1983 r. wraz z pierwszymi tamtej zimy solidniejszymi opadami śniegu uruchomiliśmy nowy wyciąg orczykowy.

Spółka Paca i Filipiuka gospodarowała na Tatrzańskiej do 1993 r.

Dało się na tym zarobić? - Różnie się wiodło - odpowiadał Pac. - Gdy śniegu było pod dostatkiem, pracowaliśmy codziennie od rana do wieczora. Zainwestowane pieniądze na pewno wyciągnęliśmy z nawiązką. Ale mogło być lepiej. Potrzebne byłyby jednak inwestycje - kontynuował Pac. - Na górkę przychodzili rodzice z dziećmi. Rodzicom zabawa nudziła się o wiele szybciej niż dzieciom. Żeby ich zatrzymać, potrzebowalibyśmy bufetu. Chcieliśmy uruchomić jakąś gastronomię. Jednego roku podawaliśmy herbatę w jednorazowych kubkach. Jeszcze przed wygaśnięciem naszej 10-letniej umowy z miastem wystąpiliśmy do ówczesnej prezydent Antoniny Grzegorzewskiej o zezwolenie na wydłużenie wyciągu. Mieliśmy bowiem plan na usypanie dłuższej górki, na której byłyby dwie trasy zjazdowe, na dole bar, a na trasach armatki śnieżne.

Zgody na wydłużenie góry dzierżawcy ponoć się jednak nie doczekali. I w 1993 r. odsprzedali wyciąg miastu.

Znakomity narciarz Zygfryd Łojko: - Gdyby 1982 r. Pac i Filipiuk nie zainwestowali, to po wyciągu w tym miejscu dziś nie byłoby chyba już nawet śladu. Ale jest też druga strona medalu. Oni przejęli wyciąg zdewastowany. I mniej więcej taki sam zwrócili.

Dewastacja to w ogóle permanentny problem wyciągu na Tatrzańskiej. Niemal co roku elementy wyciągu niszczyli wandale i złomiarze. Zdarzyło się, że wynieśli stamtąd naprawdę gruby i długi przewód napędzający orczyk. Dlatego... - Rok później zakopaliśmy podobny głęboko w ziemi - opowiadał Łojko.

Złodzieje kradli też silniki, tzw. talerzyki, podpory, liny, szafki energetyczne itd. Któregoś roku naruszyli nawet górną stację kolejki, bo najprawdopodobniej chcieli i ją wyrwać i wywieźć na złom.

Pac, też znakomity narciarz, absolwent AWF w Warszawie, a później w Zielonej Górze działacz sportowy, urzędnik, biznesmen, długo nie porzucał myśli, że wróci jako gospodarz na Tatrzańską i porządnie zainwestuje.

- Wciąż myślę o kupieniu tego terenu, albo o wieloletniej dzierżawie, by zrobić tam coś na wzór poznańskiej Malty [w Poznaniu od 1993 r. istnieje Malta Ski. Gdy nie ma śniegu, mozna jeździć na igelicie - red.], czyli całorocznej atrakcji dla narciarzy - mówił Pac w rozmowie z Wyborczą pod koniec lat 90. Proponował, by miasto wyasfaltowało to saneczkarski, który zimą służby do zjazdów saneczkarzom, a latem rolkarzom. Opowiadał, że na wprost Tatrzańskiej stok z naturalną skocznią widział kiedyś cuda - tzn. kilkunastometrowe skoki na nartach. Pac jeszcze kilka razy później podchodził do przejęcia górki i inwestycji. Jednak ostatnio w jego rodzinie wydarzyła się tragedia i może nie mieć do tego głowy.

Zimy bywały mroźne, ale śniegu padało jak na lekarstwo. Stąd wyciąg na Tatrzańskiej działał coraz rzadziej. Aż w 2003 r. na czele batalii o ożywienie ruchu górce stanął Robert Rewiński, wtedy dziennikarz zielonogórskiego oddziału Gazety Wyborczej.

Rewiński upierał się, że do szczęścia potrzebne są tylko i aż armatki do śnieżenia stoku, bo orczyk miał się w miarę dobrze. Dziennikarz przepytał bodaj wszystkich radnych z tamtego okresu oraz ówczesnego dyrektora MOSiR Jana Zelka. Zystkał poparcie ponad politycznymi podziałami...

Mało! Znalazł nawet sponsora na armatki. Pac wspierał ten pomysł: - Na Tatrzańskiej, osłoniętej drzewami, panuje specyficzny mikroklimat. Mam zeszyt, w którym przez 10 lat zapisywałem stan pogody, temperaturę i liczbę narciarzy. Gdyby górkę dośnieżać armatkami, można by tam jeździć. A ja mam niewielki traktor, który mogę przerobić na ratrak. Ubity i równany śnieg będzie trzymał się dłużej - zapewniał.

Zdawało się, że sprawa jest na dobrej drodze, a amatorzy narciarstwa w Zielonej Górze już mogą smarować deski. Aż okazało się, że sprawa jest trudna, dochodzi do konfliktu różnych właścicieli terenu, a koszty piętrzą się znacznie ponad zakup armatek. I sprawa została odłożona na 2004 r. A kiedy nastał rok 2004, wyszło na to, że miasto nie podejmie rękawicy.

Ówczesny wiceprezydent Maciej Kozłowski przyznał, że Zielona Góra nie dołożyło się do modernizacji Tatrzańskiej. Montaż armatek nazwał wymysłem dziennikarza i dyrektora MOSiR. - To wy je obiecaliście mieszkańcom - obruszał się. I chyba nie chodziło o to, że nie lubił narciarstwa, tylko o koszty. Wyszło bowiem, że potrzeba ok. milion zł na wodociąg, pompy, hydrofornię, zbiornik retencyjny, zaplecze. Dopiero wtedy armatki mogłyby produkować śnieg dla narciarzy.

Temat nowej inwestycji na Tatrzańskiej wraca mniej więcej z taką samą częstotliwością jak narciarze na stok, a wyciąg w ruch - czyli raz na kilka lat.

W październiku 2010 r. Robert Jagiełowicz, dyrektor MOSiR, opowiadał nam, że właśnie spotkał się z inwestorem, zainteresowanym wydłużeniem stoku, doprowadzeniem wody w celu uruchomienia armatek śnieżnych.

W styczniu 2016 r., czyli kilka dni temu dyrektor MOSiR też był właśnie świeżo przed spotkaniem z inwestorem, który na Wzgórzach Piastowskich chce postawić na rekreację.

Wcześniej - w 2015 r. Janusz Kubicki, prezydent miasta, roztoczył kolorową wizję: - Chcemy rozszerzyć minizoo. Mamy też pomysł na Górkę Tatrzańską. Mógłby tam powstać całoroczny stok choćby igelitowy, a w sąsiedztwie lodowisko. To byłby duży kompleks wypoczynku i rekreacji - mówił Kubicki. Dodawał, że w okolicy widziałby park linowy, letni tor saneczkowy, siłownię pod chmurką i plac zabaw, na minigolf, polanę piknikową i ścieżkę zdrowia, kawiarenkę.

A skąd pieniądze? - Z Unii - twierdził prezydent.

Z koncepcjami prezydenta Kubickiego jest jednak pewien zgryz... Otóż dobrze wyglądają na wizualizacjach, gorzej w realizacjach.

- To jesteśmy w stanie odpalić wyciąg niemal natychmiast. Zmieniły się jednak przepisy. O ile wcześniej mogliśmy uzyskać pozwolenia niejako na zapas, o tyle teraz można wystąpić o formalne zgody dopiero wtedy, gdy przygotujemy w pełni kompletny wyciąg do startu. Ale to zrobimy, gdy napada tyle śniegu, by był sens się tym zająć - odpowiedział Jagiełowicz. - Tylko, czy to ma większy sens? Ludzie, którzy jeżdżą na nartach, wybierają Austrię, Włochy czy Czechy, a pogardzają nawet Karpaczem i Szklarską Porębą. Sądzę zatem, że narciarzy na tatrzańskiej nie byłoby wielu.

W święto Trzech Króli wybraliśmy się na Tatrzańską. Wielki parking przy amfiteatrze kompletnie zastawiony, ale na stokach śnieg już solidnie przemieszany z piachem. Tyle że dzieciom to jakby kompletnie nie przeszkadzało. Śmigają z górki na sankach i mają radochę.

Anna Kraśko

Z fotoreporterką zgadzamy się, że miejsce ma w sobie urok i potencjał, ale jeśli inwestycja w tej części miasta ma polegać na dostawianiu gipsowych figur, betonowaniu leśnych ścieżek i montażu lamp, to może lepiej niech już zostanie tak, jak jest...