10 cudów architektury w Zielonej Górze [ZDJĘCIA]

Świątynia jest największym skarbem architektonicznym miasta. To najstarszy zachowany zabytek w Zielonej Górze. Budowę rozpoczęto w 1272 roku. 22 lata później konsekrowano kościół wybierając za patronkę św. Jadwigę Śląską, żonę Henryka I Brodatego. Kształt pierwotnej świątyni nie jest do końca znany. Na przestrzeni wieków kościół wielokrotnie był przebudowywany. To wynik pożarów, które nękały miasto. W 1776 r. runęła też wieża, a wraz z nią zniszczone zostało prezbiterium. Ostateczny kształt kościoła został nadany w 1832 r. Klasycystyczna wieża została podwyższona do 43 m. Z dawnych czasów zachowało się wiele elementów wyposażenia. M.in. rzeźby św. Jadwigi i Anny Samotrzeć, neogotycka dziewiętnastowieczna ambona, ołtarze, drewniany chór z 1672 roku oraz liczne płyty nagrobne. W XX wieku powstały witraże nawiązujące do gotyku, a w latach 70. ołtarz główny. Podczas remontu na początku XXI w. odnowiono kolorystykę ścian wewnętrznych kościoła.

Palmiarnia i rozciągający się wokół niej park Winny (3,2 ha) to jedno z najbardziej znanych miejsc w Zielonej Górze. Przez ponad 800 lat było symbolem lokalnego winiarstwa. Przetrwał winiarski dom Gremplera z 1818 r. To właśnie wokół niego powstała Palmiarnia. Grempler wino produkował z dwoma wspólnikami. Najpierw z jabłek, później z winogron. Winnica wkrótce stała się najbardziej znaną i najbardziej dochodową w mieście.

Fot. Anna Krasko/Agencja Gazeta

Po II wojnie światowej winnicę objął Grzegorz Zarugiewicz, zaś pierwszy szklany budynek Palmiarni powstał w 1961 r. Dzisiejszy szklany gmach z tarasem widokowym to efekt przebudowy 10 lat temu. Palmiarnia musiała być wyższa. Podniesienie wymusił słynny daktylowiec, który rozrósł się tak, że zaczął wystawać poza dach. Daktylowiec wciąż rośnie i według różnych źródeł jest najwyższą w Europie palmą kanaryjską rosnącą pod dachem.

Fot. Anna Krasko/Agencja Gazeta

Obecnie w Palmiarni żyje ok. 150gatunków roślin, krzewów i drzew strefy równikowej i zwrotnikowej. Ciekawym fragmentem jest kącik kilkudziesięciu odmian kaktusów z potężną agawą. Dodatkową atrakcją są akwaria. Największe mieści około 10 tys. litrów wody. To w nim pływają rekiny sumowate, jesiotr ostronosy, sum afrykański, lin, piranie i sum czerwonopłetwy.

Pierwsze budynki szkolne Fundacji Bethesdy przy ul. Zielonokrzyżowej, naprzeciwko cmentarza miejskiego poświęcono 11 października 1905 roku. Zaczęły tu działać: seminarium dla wychowawczyń przedszkoli, sierociniec i szkoła gospodarstwa domowego dla dziewcząt. Wtedy trwała jeszcze budowa szpitala, która została zakończona w 1907 r. Pieniądze na inwestycję Zgromadzenie Sióstr Samarytanek zdobywało ze składek zakonu i mieszkańców miasta oraz miejskich dotacji.

fot. Muzeum Ziemii Lubuskiej

W szpitalu i sąsiednim sierocińcu pracowało 200 sióstr, pielęgniarek i opiekunek. Szpital szybko się rozwijał. W 1910 roku u sióstr Samarytanek  w rejestrze zapisano 3 - tysięcznego pacjenta. Działał oddział pediatrii i interny.  Szpital znany był w regionie przede wszystkim ze świetnych wyników leczenia tuberkulozy (gruźlicy), jednej z najgroźniejszych chorób początku XX wieku. W szpitalu wykorzystywano odkrycia Roberta Kocha i najnowsze metody walki z chorobą płuc.  Nic dziwnego, z Kochem, odkrywcą prątków gruźlicy przyjaźnił się i współpracował prezes Fundacji ?Bethesda? dr. Ernest Ouvrier.

Budynek powstał w 1931 r. Projekt jest dziełem berlińskiego architekta Oskara Kaufmanna. Obiekt od początku był przystosowany do wystawiania dzieł zarówno dramatycznych, muzycznych, baletowych, a także oper i wyświetlania filmów. Miał kompletnie wyposażoną widownię. Utrzymywał się dzięki dotacjom z budżetu miasta oraz wpływom z działalności kinowej. Na początku sala teatralna wynajmowana była na masowe zebrania i okolicznościowe uroczystości.

Fot. LRPO

Później zaczęły w niej występować amatorskie zespoły kolejarzy i włókniarzy. Po przebudowie w czasach powojennych jego rolę zredukowano tylko do funkcji teatru. Do lat 40. wystawiano tu przedstawienia dramatyczne bazujące na teatrach z Berlina, Głogowa czy Wrocławia. W 1951 r. zaczął działać Miejski Teatr Zielonogórski. Uroczyste otwarcie nastąpiło 24 listopada 1951 sztuką "Zemsta" Aleksandra Fredry. 6 grudnia 1959 roku ?Awantura w Pacynkowie? zapoczątkowała obecność w repertuarze LT spektakli dla dzieci.

Fot. LRPO

Dziś Teatr współpracuje z teatrami z Czech, Słowacji i Niemiec. pokazuje swoją twórczość w wielu miastach Polski, jeździ na festiwale, a zapoczątkowany w 2011 Festiwal Pro Vinci pozwoli publiczności zielonogórskiej oglądać najciekawsze przedstawienia teatrów regionalnych z całego kraju.

Kościół został wybudowany za sprawą G. Beuchelta, który w swoim testamencie przepisał dużą sumę na budowę ewangelickiej świątyni. Kamień węgielny położono w 1915 r.

Fot. Michał Bedner

Pierwsze nabożeństwo odbyło się w 1917 r. Atutem kościoła od początku była doskonała akustyka. Dzięki niej kościół do dziś służy miastu również jako sala koncertowa. Po wojnie świątynia stała się jednym z filialnych kościołów parafii św. Jadwigii. W 1958 r. bp Wilhelm Pluta dokonał erekcji parafii. W 1969 r obowiązki proboszcza przejął ks. Konrad Herrman. To on przeprowadził gruntowny remont plebanii, a w 1975 r. również wyremontował kościół. Pierwszy w powojennej historii kościoła koncert symfoniczny miał miejsce w 1981 r. Od 1996 r. funkcje proboszcza pełni ks. Zbigniew Stekiel.

Willa rodziny Gruschwitzów to kolejna perła w zestawieniu ekspertów z lubuskiego muzeum. Bogata rodzina, która założyła zakłady produkcyjne nici w Nowej Soli, postanowiła poszerzyć zakres wpływów. Do prowadzenia działalności wybrała Zieloną Górę. W 1874 r. w mieście powstała filia Gruschwitz Textilwerke AG. Właściciel fabryki Johan Gruschwitz do reprezentowania interesów w Zielonej Górze upoważnił swojego syna Aleksandra. To on zbudował swoją reprezentacyjną rezydencję przy Alei Niepodległości 36 (wówczas Bahnhofstrasse 18). Gruschwitzowie rezydowali w niej do 1945. Po wojnie mieścił się w niej oddział Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej i kawiarnia ?Bieriozka. Później dobudowane zostało tu kino Newa.

Nasz bezcenny central park istnieje od 1966 r. Wcześniej był tu niemiecki cmentarz. Po nim został grobowiec przemysłowca Beuchelta. Park zajmuje 9,6 ha w śródmieściu. Park musiał się tak nazywać. Powstanie zbiegło się z obchodami tysiąclecia państwa polskiego. Kościół mówił o tysiącu lat od chrztu, władza odpowiedziała m.in. tysiącem szkół na tysiąclecie i przypominała o powrocie do macierzy, i udowadniała odwieczną polskość ziem nad Odrą. Niemieckie ślady musiały zniknąć.

Fot. Anna Krasko / Agencja Gazeta

Park jest półdziki. Rewitalizacja dopiero jest w planach. Co w nim rośnie? Ok. 10 lat temu przeprowadzono inwentaryzację. Wtedy rosło w parku 2,2 tys. drzew, ponad 60 gatunków, głównie liściastych - lip szerokolistnych, krymskich i srebrzystych, klonów, wiązów, dębów, brzóz, modrzewi, świerków, daglezji i robinii. A z krzewów - żywotniki, tamaryszki i forsycje. Wyjątkowe są dwa gigantyczne rzadkie cypryśniki błotne. Rosną na zapleczu sklepu przy ul. Mieszka. W Zielonej Górze jest jeszcze tylko jeden takich rozmiarów - przy ul Moniuszki.

Najbardziej reprezentacyjny plac w mieście powstał w 1894 r. Nazywał się Kaiser Wilhelm Platz. W miejscu gdzie dziś stoi pomnik poświęcony bohaterom II wojny mieścił się niegdyś postument niemieckiego cesarza Wilhelma I. Został on zarekwirowany na cele wojenne w 1917 r. Po wojnie w jego miejscu stanął pomnik Hindenburga. W 1945 r. odsłonięto na Placu pomnik wdzięczności żołnierzom radzieckim. Przez lata Plac pełnił również funkcje nekropoli. Pochowano na nim 209 żołnierzy radzieckich poległych na terenie powiatu zielonogórskiego. Ekshumowane zwłoki przeniesione zostały na cmentarz wojskowy w Gorzowie Wlkp.

Fot. Adam Zajączkowski/AG

Obecny pomnik wg projektu Anny Krzemińskiej został postawiony w 1965 r. W latach 90. został poświęcony bohaterom II wojny. Dziś otoczony drzewami Plac jest pokryty płytami i brukiem. Latem funkcjonuje na nim miejska fontanna.

Eksperci z Muzeum Ziemi Lubuskiej w swoim zestawieniu wzięli pod uwagę również obiekty, które nie zachowały się do dnia dzisiejszego.

Uroczystości otwarcia zielonogórskiej synagogi odbyły się 19 kwietnia 1883 r., budynek zaprojektował królewski architekt Gidon Weinert. Świątynię spalili naziści w noc kryształową w 1938 r. Zachowało się po niej kilka zdjęć i niewiele materiałów źródłowych. W Muzeum Ziemi Lubuskiej można oglądać jedyny przedmiot, który ocalał po pożarze - odnalezioną niedawno w Niemczech karafkę liturgiczną. Dziś w miejscu synagogi stoi nowy gmach filharmonii.

Budynek przy Glasserplatz (dziś Powstańców Wielkopolskich) zaprojektowano w stylu mauretańsko-eklektycznym, jego główna ściana ozdobiona była witrażami. Tak jak w każdej synagodze, została skierowana na wschód, w stronę Jerozolimy.

Świątynia, wzniesiona przez Żydów reformowanych, przypominała rozkładem wnętrza kościołów ewangelickich. Dlaczego? Mniejszość żydowska nie chciała odcinać się od panujących wówczas tendencji architektonicznych, a przede wszystkim chciała podkreślić swą przynależność do społeczności niemieckiego Grunberga.

Ostatnim punktem w wykazie cudów architektury jest nieistniejący już budynek po przychodni przy ul. Grottgera. Willa została wyburzona, ponieważ stała na środku wytyczonej trasy - al. Konstytucji 3 Maja

Fot. Archiwum Zdzisława Piotrowskiego