To było coś! Pamiętasz kultowe gry zielonogórskich podwórek? [WSPOMINAMY]

Na podwórkach przy Jaskółczej, Ogrodowej i Piastowskiej nazywaliśmy tę grę bekami, rzadziej beczkami. Najważniejsza była mała piłeczka tenisowa. Wtedy taką to się kupowało w Peweksie, a czasem ktoś świsnął panom tenisistom pod kortem przy pływalni przy Wyspiańskiego. Z piłką tenisową pięknie się w beki grało. Ale najczęściej ganiało się z gumową, w różnych kolorach, za grosze kupowaną w kioskach z gazetami i mydłem z powidłem.

Do gry potrzebna była jeszcze duża ściana. Nasza była wielka i szara. Bok czteropiętrowca. Przed ścianą ustawiała się grupa dzieciaków. Jeden rzucał ile miał sił piłeczką w ścianę. Piłka złapana oburącz - 50 punktów, prawą ręką - 100, lewą - 150. Gdy rzucającego wyłapano na 300 punktów, następował zwrot akcji. Ten co złapał, ciskał piłką o ścianę. To był sygnał do ucieczki. Grupa się rozpierzchała, a goniący, by nie przegrać, musiał dopaść uciekiniera i trafić go piłką. W ten sposób uwalniał się od kary. Liczył się sprint, spryt i szczęście, byś nie trafił na szybkobiegacza. A paru "Woroninów" na podwórku było. Chłopak (bo to była bardzo męska gra) musiał dopaść ściany i krzyknąć: wolny. W ten sposób wygrywał rundę. Przegrywał, gdy ścigacz trafił go tą cholerną piłką.

Kto przegrał stawał pod ścianą, tyłem do grupki. Ta wymierzała mu karę. Z paru metrów, z całej siły rzucało się w delikwenta, celując w tyłek. Po gumówce czasem zostawał siniak.

Biegaliśmy po osiedlu godzinami, grając w beki. Tak nauczyłem się szybko biegać. Przy Jaskółczej, przy której od wielu lat nie mieszkam, już się w to nie gra.

Artur Łukasiewicz

Gra w czołgi - jedna z podwórkowych zabaw, na której spędzaliśmy dłuuugie godziny. Jak większość z nich, nie wymagała niczego, czego nie można było znaleźć w najbliższym otoczeniu swojego bloku.

Otóż, placem gry jest tutaj piaskownica. Co istotne, musi być ona obudowana murkiem (dziś chyba jest takich coraz mniej?). Zawodników potrzeba dwóch - ni mniej, ni więcej, choć oczywiście można się zmieniać: grać każdy z każdym lub starą zasadą "wygrany zostaje".

Gracze po przeciwnych stronach piaskownicy budują po kilka babek z piasku (ich liczbę się ustala; głównym kryterium jest tutaj długość naszego murka) i wtykają w nie kilkucentymetrowe lufy z ułamanych patyczków, które kierujemy w stronę "czołgów" przeciwnika.

Co dalej? Do gry wkracza element niebezpieczny. Potrzebujemy sporej wielkości kamienia, najlepiej dość płaskiego. Pamiętam, że do gry idealnie nadawały się fragmenty płyt chodnikowych (ach, co za czasy!). Kiedy już mamy nasz kamień, losujemy kto rzuca pierwszy i możemy zaczynać.

Oczywiście, w grze chodzi o to, żeby jako pierwszy zniszczyć wszystkie czołgi przeciwnika. Kamieniem rzucamy stojąc za naszymi czołgami. Te należące do przeciwnika stoją po drugiej stronie piaskownicy. Gra jest zupełnie bezpieczna, jeśli pamiętamy o jednej, najważniejszej zasadzie - rzucamy kamieniem dopiero wtedy, kiedy nasz przeciwnik stanie z boku piaskownicy, a najlepiej za naszymi plecami.

Rzuca się na zmianę. Czołg jest zniszczony dopiero w momencie, kiedy jego lufa w istotny sposób zmieni swoje położenie. Jeśli zetniemy czołg w połowie, a lufa nie zmieni pozycji - czołg nadal jest w grze.

Piotr Bakselerowicz

Raz do roku, zwykle w ostatni weekend sierpnia, w Zielonej Górze odbywa się otwarty turniej gry w kapsle. Nie gromadzi zbyt wielu startujących. Młodzież z doby Twittera i Facebooka - z jednym wyjątkiem - nie startuje. Zresztą na uczestników patrzyłaby pewnie z takim zdumieniem, jakby zobaczyła czarno-białe wyświetlacze smartfonów.

A przecież kiedyś na wszystkich zielonogórskich podwórkach chłopaki grały w kapsle!

Wypasiona wersja kapsla do gry: Z zewnątrz kolorowy i we wzorki, najlepiej po zagranicznym napoju. Z polskich pożądane unikaty pochodziły z butelek po piwie Full oraz sokach Kotlin. Boki starannie, równo i lekko zagięte kombinerkami do środka. A w środku? Rękodzieło. Rysunki oraz napisy, nazwiska kolarzy i żużlowców. W Zielonej Górze niemal każdy trzymał w swojej kolekcji Huszczę, Olszaka i Jaworka.

Furorę robiły też kapsle z flagami. Atlasy geograficzne starszego rodzeństwa lub - co gorsze - domowe encyklopedie stanowiły wtedy pokusę, by zrealizować zły zamiar i wyciąć stamtąd flagę, najlepiej USA, Wielkiej Brytanii czy Nowej Zelandii. Te po pierwsze prezentowały się najokazalej, a po drugie też kojarzyły się z żużlowcami, którzy wtedy najczęściej sięgali po medale indywidualnych mistrzostwa świata na żużlu. Na flagę do wnętrza kapsla należało jeszcze wyciąć i nałożyć ochronne plastikowe szkiełko. I tak otrzymywało się kapslową S-klasę.

Grać dało się wszędzie. Zwykle tory wytyczało się w piaskownicach, albo na chodniku - rysowane kredą lub kamieniem, albo w deszczowe dni w domu na dywanie też nie było źle. Tory trafiały się proste, owalne, płaskie, z przeszkodami (np. skokami przez rów z wodą) - wszystko zależało od fantazji, preferencji i ukształtowania terenu.

W grze liczyło się połączenie siły, techniki, czucia i szczęścia. Trochę jak w innych dyscyplinach sportu: zdarzali się specjaliści od krótki, wąskich, technicznych torów, albo też obdarzeni siłą i szybkością w dłoniach mistrzowie torów długich, prostych i szerokich.

Dwa złowieszcze hasła, których należało się wystrzegać brzmiały: ścinka i wylewka. Łatwo się domyślić, co oznaczały: ścinka - twój kapsel zostawał na torze, ale skrócił sobie drogę do mety; wylewka - przeszarżowałeś i po pstryknięciu twój kapsel wypadł poza wyznaczony tor gry. Za ten drugi błąd reguły zakładały sroższą karę: utratę kolejki. Ścinka była do przeżycia, bo powtarzało się ruch.

Kapsel po pstryknięciu sunął, rzadziej leciał płasko metalową powierzchnią po torze lub nieco nad torem. Jednak czasami przytrafiały się tzw. motorki na bocznych ściankach. A motorek dawał i zabierał... Czasami zyskiwało się na odległości, ale kontroli nad tym, dokąd potoczy się kapsel nie było.

Andrzej Tomasik

KOT - kolejna gra piłkarska uprawiana, gdy osiedlowa starszyzna przejmie boisko. Stąd też pewnie jej alternatywna, wulgarna nazwa, pochodząca od męskiego przyrodzenia. Z grzeczności nie przytoczę.

Na czym polega gra? Wystarczy wyodrębnić fragment ściany lub płotu, od którego można solidnie odbić piłkę. Na placu przed ścianą ustawiają się gracze. Zaczyna najstarszy i kopie piłkę w wyznaczone pole ściany. Następny gracz musi dobiec do futbolówki, bez względu na to gdzie ona się znajdzie. Może tylko raz dotknąć piłkę by ta po jego strzale znów odbiła się od ściany. Gdy trafi, uderza następny w kolejce i tak w kółko, aż do pierwszego pudła. Jeśli ktoś nie trafi, otrzymuje literkę "K". Trzy niecelne strzały - czyli uzbierany wyraz "KOT" eliminuje z dalszej gry. Zwycięzcą zostaje ten, który sam zostanie na placu.

Michał Hałas

Kolejna gra świadcząca o kreatywności dzieciaków: do zabawy potrzebny był tylko kawałek nie porośniętej trawą ziemi, kamień i patyk. I choć spędziliśmy na niej niezliczoną ilość czasu, dziś mam z nią jeden problem - w pamięci zatarły się już szczegółowe zasady. Odtworzę je, na ile potrafię.

Na początek na ziemi rysujemy okrąg i dzielimy go w środku na równe części, których jest tyle, ilu graczy. Rzecz jasna, im więcej graczy, tym okrąg musi być większy. Teraz potrzebny nam jest jeszcze tylko tytułowy kamień. Najlepiej zaokrąglony i nieduży, wszak będziemy nim kopać, a nie chodzi o to, żeby złamać sobie palca u stopy.

Na początek jeden z graczy bierze kamień do ręki i upuszcza go z góry w taki sposób, aby odbił się jak najbliżej miejsca, w którym znajduje się środek okręgu. Zaczyna ten gracz, na pole którego poleci kamień po odbiciu się od ziemi.

Główna zasada jest taka: musimy odebrać naszym przeciwnikom ich całe terytorium i tym samym wykluczyć ich z gry. W tym celu kopiemy kamień tak, aby zatrzymał się w polu przeciwnika. Jeśli trafimy, od naszej granicy robimy ustaloną liczbę tzw. tip-topów (chyba było ich pięć), czyli naszych stawianych po sobie stóp. Musimy postawić je w taki sposób, aby wrócić do granicy własnego pola. Wydeptaną w ten sposób linię zakreślamy patykiem - właśnie przejęliśmy kawałek terytorium przeciwnika! Zamazujemy stare linie i gramy dalej. Następny kopie ten gracz, na polu którego znajduje się kamień.

O ile pamięć mnie nie myli, gra przewidywała konsekwencję zarówno za wykopanie kamienia poza okręg, jak i za kopnięcie go za lekko, w efekcie czego zatrzymywał się na naszym polu. Wtedy - zdaje się - wszyscy przeciwnicy odbierali nam po tych kilka stóp terytorium (możliwe jednak, że po wykopaniu poza okrąg, kamień ponownie rzucało się z ręki, jak na początku gry; z resztą ile podwórek, tyle zasad). Kara to dotkliwa, ale w kolejnej turze jeszcze raz kopaliśmy kamieniem.

Piotr Bakselerowicz

Amerykanie mają baseball, Anglicy krykiet, a my na podwórku mieliśmy palanta. W przeciwieństwie do zagranicznych kuzynów, zasady gry były luźne. Dwie drużyny, drewniany kij (mówimy o latach 90-tych, czyli czasach kiedy nie była to broń biała) i piłka tenisowa. Graliśmy w to nawet na lekcjach wuefu.

Zasady przypominały nieco wspomniany baseball. Jedna drużyna rozstawiała się w miejscu baz, do których przeciwnicy starali się dobiec i w rezultacie zaliczyć pełne okrążenie. To z kolei dawało punkt. Wszystko rozpoczynał rzut piłką i próba jej odbicia przez pałkarza. Zmiana stron przychodziła po przebiegnięciu całej drużyny lub bezpośrednim złapaniu piłki (ważne - bez dotknięcia ziemi).

Grać można było w zasadzie w nieskończoność, bo w pewnym momencie nikt nie liczył punktów albo ?zapisywał? wynik na piasku, po którym ktoś przebiegł.

Zabawa przednia i w zasadzie dla każdego. Grali zarówno chłopcy, jak i dziewczyny. O ile z kijem nie było nigdy problemu - wystarczyło cokolwiek znalezione w lesie - o tyle piłki tenisowe były zawsze towarem deficytowym.

Paweł Hekman

W to graliśmy rzadziej, ale za to z rozmachem. W telegraficznym skrócie zabawa polega na tym, że jedna grupa ucieka, zostawiając po drodze rozmaite strzałki (np. rysowane kredą), ślady i zadania do rozwiązania (listy lub zagadki), a druga grupa musi ją złapać. Prostota i minimalizm.

Dlaczego z rozmachem? Ano dlatego, że zazwyczaj "ścierały się" dwa sąsiedztwa, osiedla lub szkoły, co dawało grze dodatkowy smaczek rywalizacji.

Podchody miały swój urok, ale nie odbywały się bez problemów. A to, któraś z sąsiadek źle znosiła widok nabazgranych strzałek przed blokiem, innym razem nieroztropny przechodzień rzucił: w tamtą stronę pobiegli.

Innym kłopotem była długość rozgrywki - niektóre partie (zwłaszcza te wakacyjne) trwały od świtu do nocy. A przecież mama prosiła, żeby przyjść na obiad...

Paweł Hekman

Kultowa gra piłkarska na jedną bramkę. Ma wiele wariantów. Dla początkujących, średniozaawansowanych i futbolowych wyjadaczy. Gra zwana jest także "jednym podaniem". Co najciekawsze, bramkarza, który wpuści pięć bramek czeka nietypowa kara. Ale o tym za chwilę.

W trybie nowicjusza gole można strzelać nogą z każdej pozycji, skupmy się jednak na wersji China główkowanego. Jak w każdej innej, każdy gracz może dotknąć piłkę tylko raz. Gdy ktoś złamie tę zasadę idzie na bramkę, a to nie zawsze wiąże się z przyjemnymi konsekwencjami. W grze udział bierze, od czterech do sześciu osób (optymalnie pięć). By wyłonić bramkarza gracze stają na punkcie wyznaczającym rzut karny i rzucają piłką w poprzeczkę. Kto nie trafi - idzie na bramkę.

Zadaniem pozostałych graczy jest strzelenie mu pięciu goli z główki, pamiętając o tym, że każdy jednorazowo może mieć tylko jeden kontakt z piłką. Gdy, któryś z zawodników spudłuje idzie na bramkę (tzw. budę) i to jemu naliczane są gole. Ratunkiem są poprzeczka i słupek. Gdy po niecelnym strzale piłka odbije się jeszcze o któryś z elementów konstrukcji bramki, strzelający pozostaje w polu. Gra wymaga wielu główkowych podań przed strzałem, bo tylko w ten sposób można przechytrzyć chcącego uniknąć kary bramkarza.

"Stojący na budzie" broniąc nie może przekroczyć wyznaczonej linii. Gdy to zrobi czekają go rzuty karne. Gracze z pola po kolei strzelają z wapna. A wszystkie gole liczą się na konto bramkarza tak samo jak te strzelone głową.

Gdy nieszczęśnik uzbiera pięć wpuszczonych bramek, wówczas także musi bronić jedenastki. Tym razem sprawa jest poważniejsza. Każdy wpuszczony gol wiąże się się z indywidualną karą wymierzoną przez samego egzekutora. Pokonany bramkarz wypina się tyłem do gracza, a ten kopię w jego pośladki piłką.

Dziś gra w China może wydawać się brutalna, jednak taka była twarda rzeczywistość zielonogórskich podwórek na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych.

Michał Hałas

Turniej w dwa ognie albo w chowanego. 
W letnie wieczory to było coś pięknego, 
Coś magicznego jest w tych wspomnieniach
Warto pamiętać czego już nie ma. 
Warto pamiętać jak dobry spektakl,
Bo dziś podwórko to szklany ekran

- rapuje Vienio w kawałku "Nowe bloki". Cała prawda. Podwórkowy turniej w dwa ognie - to było coś. To było nasze święto. Wystarczyło boisko, piłka i kilkuosobowa grupa. Dzieliliśmy się na dwa zespoły, o tej samej liczbie zawodników. Zadanie polegało na tym, żeby zbić, czyli trafić piłką przeciwnika. Przeciwnik był zbity, gdy piłka dotknęła go i spadła na ziemię. Wtedy drużyna uzyskiwała punkt, a zawodnik przeciwnej grupy schodził z boiska. Ważną rolę odrywała matka, której nie można było zbić.

Paulina Nodzyńska

Jedną z popularniejszych gier podwórkowych jest (była?) gra w gumę. Przypomnijmy krótko, na czym polega.

Uczestnicy muszą wykonać serię skoków przez gumę. Dwóch graczy stoi w gumie, jeden skacze. Seria kończy się, kiedy ktoś popełni skuchę, czyli zahaczy o linkę. Później pech pierwszego wykorzystuje kolejny zawodnik, który włącza się do rywalizacji.

Gra w gumę ma swoiste poziomy trudności. Najpierw skacze się ponad gumą zawieszoną na poziomie kostek. Im dalej w las, tym jest trudniej - guma wędruje na poziom kolan, ud i pasa.

Kiedy po pomyłce gracz ponawia kolejną próbę, skacze na poziomie, na którym zakończył poprzednią serię. Skacze się od jedynek do dziesiątek i męczko - tzn. całą serię jedynek do dziesiątek bez przerwy.

Nie ma określonego czasu zabawy. Gra się do momentu, aż nie zacznie szwankować kondycja. Ważne jest to, że można grać wszędzie, byleby był płaski teren.

Mateusz Pojnar

Czy jest osoba, która nie miała okazji grać w chowanego? To kanon gier podwórkowych, prawdziwy klasyk!

Najlepiej jest, kiedy w chowanego bawi się dużo osób - frajda jest większa, kiedy odszukuje się całą chmarę ukrywających. Jedna osoba "kryje", czyli zasłania oczy i odlicza - np. do 20-stu. W tym samym czasie reszta zawodników ma czas, żeby się schować. Oczywiście trzeba wyznaczyć określony teren gry, żeby nie okazało się, że zaczęliśmy w centrum Zielonej Góry, a ktoś wsiadł w autobus i pojechał na obrzeża miasta.

Gra polega na tym, żeby odnaleźć pochowane osoby i zaklepać w miejscu, w którym się odliczało. Osoba, która się schowała, może zaklepać się sama, jeśli będzie sprytna i wykorzysta nieuwagę poszukiwacza.

Czas trwania zabawy? Dopóty, dopóki wszyscy nie zostaną odnalezieni albo zaklepią się sami. W następnej części chowanego szuka ten, kto pierwszy został zdekonspirowany.

Mateusz Pojnar

Gry podwórkowe miały swój urok, ale co tu robić, jeśli za oknem oberwanie chmury? Wyciągało się kartkę, długopis i kreśliło tabele: państwo, miasto, rzeka, roślina, rzecz, zwierzę... i tak dalej.

Przeciwnik wymawiał głośno XYZ... i mamrotał kolejne litery alfabety, dbając o to, by nikt się nie zorientował, na której akurat jest. Modliłam się, by wylosować literę "K", bo w kategorii zwierzęta mogłam wpisać ulubionego KOTA.

Zadanie było proste: odkopać w głowie najbardziej oryginalne miasto (żeby zaskoczyć przeciwnika i nie powtarzać się - wtedy uzyskiwało się najwięcej punktów) na wylosowaną literę. I zmieścić się w określonym czasie.

Uwielbiałam się popisywać wymyślnymi nazwami. Drżałam, gdy zasiadałam do gry z ciocią, nauczycielką geografii, która zawstydzała mnie egzotycznymi rzekami i krajami. Ciekawe, jak poszłoby mi dzisiaj...

Gra była banalna, ot, wypełniacz czasu. Ale wspominam ją najlepiej. Dziś dzieciaki grają w gry komputerowe, a zamiast kartki i długopisu, dzierżą w dłoniach konsole.

Mało kto pamięta o archaicznych państwach-miastach, a jeśli już, to raczej się nimi nudzi. Niedawno kabareciarz Robert Górski opowiadał w programie "Magiel towarzyski" , jak grą chciał zarazić syna. Jakież było jego zdziwienie, kiedy chłopiec poprosił o dopisanie kategorii: jutuberzy...

Paulina Nodzyńska